EEG Elektroensefalografi

ElektroEnsefaloGrafi  EEG  kısaltmasıdır.

Özellikle epilepsi tanısında genel fizik ve nörolojik muayene yapıldıktan sonra başvurulacak ilk laboratuar inceleme aracı; elektroensefalografi (EEG) dir. Bu tetkik, saçlı deriye elektrotlar yapıştırılarak beyin dalgalarının kaydedildiği bir yöntemdir.

Beynimiz çok düşük şiddette sürekli eletkrik akımı üretir ve dalgaları düzenli bir şekilde yayar, EEG bu dalgaları bilgisayar ortamında kaydedilmesi işlemidir.

Beynin faliyetleri sırasında kendiliğinden oluşan sürekli ritmik elektriksel potansiyeller ile aktivasyon yöntemleriyle uyarılmış durumda iken biraz daha farklı oluşan elektriksel potansiyellerin değişiminin kaydedilmesi yöntemine EEG (ELEKTROANSEFALOGRAFİ ) denir.  İdeal olan EEG"nin, hem uyku hem uyanıklılık sırasında kayıt edilmesidir. 

Kalp elektrosuna (EKG) benzetilebilir. Bundan farklı olarak çok daha fazla noktadan ve daha uzun süreli çekim yapılır.

EEG beynin yapısal işlevlerinden çok fonksiyonel durumu hakkında bilgi verir.

EEG’nin yapılmasındaki amaç, hangi beyin bölgesinin ne tip bozuk elektrik yaydığının görülmesi ve takip edilmesidir.

Yeni doğmuş bebeklerden en son yaşa kadar tüm yaştan hastalara EEG tetkikleri yapılabiliyor. EEG tetkiklerinin hiçbir yan etkisi yoktur. EEG sırasında sadece beyin elektrik dalgalarının kaydı yapılır. Vücuda elektrik verilmez.

Doğumdan itibaren bebeklik, çocukluk ve ilk gençlik yıllarında beyinin gelişmesine paralel olarak beyinin biyoelektrik organizasyonu(beynin bioelektriki fizyolojisi) da değişmekte ve 14-16 yaşlarında yetişkin EEG trasesi oluşmaktadır. Bu nedenle EEG değerlendirilirken, hastanın yaşı, uyku-uyanıklık durumu, ilaç alıp-almadığı dikkate alınır.

Elektrodların yerleştirileceği noktalar uluslararası 10–20 sistemine göre belirlenir. Bu noktaların tümünden alınan kayıtlar montaj adı verilen bağlantılarla değerlendirilir.

EEG de Aktivasyon metotları:
EEG laboratuvarlarında istirahat halinde görülmeyen epileptik aktiviteyi ortaya çıkarmak amacıyla kullanılan yöntemlere aktivasyon yöntemleri denir.

Aktivasyon metotları :

a)Göz açıp kapama; Görsel uyarılarla ortaya çıkan epileptiform aktiviteler için kullanılmaktadır.

b) Hiperventilasyo; En az 3, tercihen 5 dakika süreyle dakikada 20 kez derin ve düzenli nefes alıp vermesi, bu işlemin amacı epileptik aktiviteyi aktif hale getirmek.

c) İntermittent fotik uyarı; Saniyede 1-60 kez yineleme flaş uyarısı ile yapılır. Epileptiform anormali fotik stimülasyonla aktive olabiliyor.

d) Bazı epileptiform aktiviteleri uyku veya uykunun azaltılması ile uyarılmaktadır. Uykusuzluk bazı hastalarda epileptik aktiviteleri arttırır.

İkinci Sıra Yöntemler: Özellikle tetik mekanizmalarıyla uyarılan epilepsilerde hastanın bildirdiği uyarılar (iç tetikleme, hesap yapma, geometrik şekiller, işitsel uyarılar, derinin uyarılması gibi) epilepsi dejarşlarının ortaya çıkmasında kullanılmaktadır.

EEG çekimi hasta açısından herhangi bir yan etkisi olmayan, hiçbir sakınca bulunmayan, sağlık açısından güvenli tanı sistemidir.

EEG ÇEKİLMESİNDE Kİ AMAÇ:
EEG çekiminin temel amacı beyin hücrelerinden çıkan elektrik akımlarının değerlendirilmesidir. EEG ile hangi beyin bölgesinin ne tip bozuk elektrik yaydığının görülmesi ve takip edilmesidir. EEG ile sorunun merkezi beyinden mi yoksa beyin kabuğundan kaynaklandığını görebiliyor. EEG beyin lezyonlarının, tümörlerinin, infarktüslerinin, enfeksiyonlarının, ve epileptik aktivitenin, psikozların , beyin ölümünün ve Beynin elektriksel aktivitesini bozan her türlü hastalığın tanısında kullanılabilir. Epilepsi hastalığının teşhisinde ve tiplerinin belirlenmesinde tedaviye karar verilecek olan inceleme yöntemi EEGdir.

EEG süresi ne olmalı?
Beyin elektrik dalgaları uykuda, uyanıklıkta ve uyanıklıktan uykuya geçiş dönemlerinde farklılıklar gösterir. Belli dönemlerde hastalıklara ait bulgular daha bariz görülür veya hiç görülmez. Dolayısıyla ideal bir EEG incelemesinde bütün bu dönemlerin görülmesi hedeflenmelidir. İdeal olarak bir saatlik uyku ve uyanıklığın gözleneceği bir kayıt tercih edilir. Daha uzun,3 saatlik,  gece boyu veya 24 saatlik kayıtlar da kullanılabilir . 

Normal EEG (Rutin EEG) : 20- 30 dakika arasında sürer.

Uyku-Uyanıklık EEG: Ortalama 1 saat sürer (20 Dakika uyanık, 40-60 dakika uyku halinde),

Bazı durumlarda  3 saatlik, tüm gece veya 24 saatlik EEG çekilebilinir.

EEG KİMLERE ÇEKİLİR:  Yeni doğan dahil her yaşta insana EEG çekilebilinir. EEG beyine zarar vermez.  

EEG ZARARLI MI? RADYASYON İÇERİYOR MU?
EEG sırasında sadece beynin elektrik dalgalarının kaydı yapılır. Vücuda elektrik verilmez. EEG tamamen ağrısız ve zararsız bir inceleme yöntemidir.
EEG ile akıldan gecen düşünceler okunmaz ve zeka ölçülemez.
EEG nin zararı yoktur, her yaşta insana EEG çekilebilir. EEG DE RADYASYON ETKİSİ YOKTUR,

Bazı kooperasyonun güç olduğu ufak çocuklarda veya retarde çocuklarda kayıt ve özellikle elektrodların yapıştırılması zahmetli geçebilir. Buradaki ağlamaların psikolojik etkisi aileleri tedirgin edebilir. Fakat genelde ailenin ve uygulamayı yapan teknisyenin rahat ama kararlı tavırları çocuktaki kooperasyonu arttırır. 

EEG KAYIT ÇEŞİTLERİ:
Rutin (Uyanık) EEG , Uyku EEG, Uyku-Uyanıklık EEG, 1-3-8 Saatlik EEG Monitorizasyon, Tüm Gece EEG ve 24 saat  ve daha uzun süreli EEG Monitorizasyon gibi temelde aynı ama bazı süre ve durum farklılıkları olan incelemeler planlanabilir.

Elektroensefalografi ( EEG ); hastanın yaşı, uyku-uyanıklık durumu, ilaç alıp-almadığı, gerginliği, hastanın tokluk veya açlık durumu, gözlerinin açık olup olmadığı , duysal uyaranlar, beyin hastalıkları, droglar ve vücuttaki kimyasal oluşumlara bağlı olarak değişimler gösterebilir. 
 

Nöbet sonrası EEG zamanlaması?
Nöbetten hemen sonrası saatler ve hatta günler içinde EEG bulguları baskılanmış olabilir. Bu erken dönemdeki bulgular bazı hastalardaki tek saptanabilen bulgu da olabilir. İdeal olarak hem erken hem de geç dönemde EEG görülmesi faydalı olur. Hastanın uygun olduğu en kısa zamanda testin yapılması tarafımızdan önerilmektedir.

Video-EEG niçin kullanılır?
EEG sırasında eşzamanlı video kaydı yapılması da artık rutin uygulamalar arasına girmeye başlamıştır. Burada amaç daha çok şüphelenilen bazı hareket veya nöbet benzeri durumlarda eşzamanlı EEG değişiklikleriyle karşılaştırıp karar verebilmektir. Ayrıca, bazen beklenilmediği halde karşılaşılabilecek bazı hareketlerin EEG ile ilişkisini netleştirmede faydalı olur.

ELEKTROENSEFALOGRAFİDE KULLANILAN BAŞLICA TERİMLER

Elektriksel sinyal ve EEG dalgası:
Elektriksel sinyal: İki nokta arasındaki elektriksel potansiyel farkının zaman içindeki değişimi.
EEG dalgası: Bir elektrot çiftince ölçülen elektriksel sinyalin EEGdeki kaydı.
Bir elektrot çifti arasındaki potansiyel farkı zaman içinde değişim göstermezse elektriksel sinyal yoktur ve EEG dalgası düz çizgi biçimindedir.

EEG Aktivitesi:
Herhangi bir EEG dalgası veya dalga dizisi.
Beyin dışından kaynaklanan EEG aktivitelerine EEG artefaktı denir.

EEG dalgalarının betimlenmesi:
sinyalin dalga biçimi (morfoloji),
sinyalin değişim hızı (frekans) veya süresi (peryot),
sinyalin büyüklüğü (amplitüt),
sinyalin zaman içindeki ısrarlılığı,
sinyalin yeri (topografi).

Dalga Biçimi:
Sürekli değişen dalgalar: frekans, amplitüt, ısrarlılık ve topografiye göre betimlenir.
Tek dalgalar: frekans ve süre, amplitüt, görünüş (monofazik, difazik, trifazik), topografi ve tekrarlama düzeniyle betimlenir.

Zemin Aktivitesi:
İçinde belirli bir normal veya anormal EEG aktivitesinin ortaya çıktığı ve böyle bir aktivitenin ayırt edilebildiği çerçeveyi temsil eden herhangi bir EEG aktivitesi.
Neredeyse sabit peryotlu sürekli değişen dalgalardan oluşan bir EEG aktivitesine EEG ritmi denir.

Aralıklı Aktivite:
Zemin aktivitesinden ayırt edilen, herhangi bir EEG dalgası veya kompleksi.
Zemin aktivitesinden ayırt edilen, kendine özgü bir biçimi olan veya oldukça kararlı biçimde tekrarlayan iki veya daha çok dalga dizisine EEG kompleksi denir.

Frekans ve Peryot:
Frekans (sıklık): Tekrarlayan dalgaların veya komplekslerin 1 saniyede tamamladığı tam devirlerin sayısı. Birimi: Hertz (Hz).
Peryot (devre): Düzenli olarak tekrarlayan bir EEG dalga veya kompleks dizisinin tek bir bileşeninin tam devrinin süresi. Birimi: Saniye (s).

Alfa:
Alfa bandı: 8-13 Hz arasındaki frekans bandı.
Alfa dalgası, alfa aktivitesi: 1/13-1/8 saniye süreli EEG dalgası veya aktivitesi.
Alfa ritmi: Kişi uyanık istirahat halinde ve gözleri kapalıyken, başın arka bölgelerinde ortaya çıkan alfa aktivitesinden oluşan EEG ritmi.

Beta:
Beta bandı: 13 Hzin üzerindeki frekans bandı.
Beta dalgası, beta aktivitesi: 1/13 saniyeden daha kısa süreli EEG dalgası veya aktivitesi.
Beta ritmi: 13 Hzten daha hızlı olan herhangi bir EEG ritmi.

Teta:
Teta bandı: 4-8 Hz arasındaki frekans bandı.
Teta dalgası: 1/8-1/4 saniye süreli EEG dalgası.

Delta:
Delta bandı: 4 Hzin altındaki frekans bandı.
Delta dalgası: 1/4 saniyeden daha uzun süreli EEG dalgası.

Yavaş Dalga:
8 Hzin altındaki frekans bandında yer alan, yani 1/8 milisaniyeden daha uzun süreli EEG aktivitesi.
Teta ve delta dalgaları yavaş dalgalardır.

Amplitüd (Genlik):
Genellikle taban çizgisinden tepeye veya tepeden tepeye ölçülen, iki nokta arasındaki en yüksek potansiyel farkı. Birimi: Volt (V); genellikle mikrovolt olarak belirtilir.
EEG aktivitelerinin amplitüdünde artma veya zayıflama görülebilir.

Topografi:
EEG aktivitelerinin başın yüzeyinde, beyin korteksinde veya beynin derinliklerindeki amplitüt dağılımı.
EEG aktiviteleri, dağılımına göre, çift taraflı veya tek taraflı (sağ veya sol), yaygın veya fokal, simetrik veya asimetrik, senkron veya asenkron olabilir.

Odak:
Saçlıderide, beyin korteksinde veya beynin derinliğinde, belirli bir normal veya anormal EEG aktivitesi gösteren sınırlı bir alan.
Fokal: Bir odakla ilgili.

Normal EEG:
Anormal aktivite içermeyen EEG kaydı.
Normal bir EEG kaydı o kişide beyin patolojisi olmadığını kanıtlamaz, çünkü bazı yapısal ve işlevsel beyin patolojileri anormal EEG örneklerine yol açmaz.

Anormal EEG:
Anormal aktivite içeren EEG kaydı.
Anormal bir EEG kaydı genellikle anormal beyin işlevinin göstergesidir, ancak çok nadiren herhangi bir beyin hastalığı olmayan kişilerde de görülebilir.

Anormal EEG Aktivitesi:
epileptiform aktivite
anormal yavaş dalgalar
amplitüt anormallikleri
normal aktiviteyi andıran, ancak bazı özelliklerinde sapma gösteren belirli örnekler.

Epileptiform Aktivite:
Epileptik bozukluğu olan kişilerin bir kısmında veya deneysel epilepsi oluşturulmuş hayvanlarda kaydedilen aktivitelere benzeyen paroksizmal aktiviteler için kullanılan yorumlayıcı terim.
Paroksizma: Zemin aktivitesinden ayırt edilen; birdenbire başlayan, hızla maksimuma ulaşan ve birdenbire biten olay (sıklıkla epileptiform aktiviteleri belirtmek için kullanılır).

Epileptiform Aktiviteler:
İktal epileptiform aktivite: Epileptik nöbet sırasında kayıtlanan epileptiform aktivite.
İnteriktal epileptiform aktivite: Epileptik nöbetler arasında kayıtlanan epileptiform aktivite

İnteriktal epileptiform aktiviteler:
Diken: 20-70 milisaniye süreli paroksizma.
Keskin dalga: 70-200 milisaniye süreli paroksizma.
Diken-ve-yavaş-dalga: Diken ve onu izleyen yavaş dalgadan oluşan paroksizma.
Keskin-ve-yavaş-dalga: Keskin dalga ve onu izleyen yavaş dalgadan oluşan paroksizma.
Çok-dikenli-yavaş-dalga: Art arda iki veya daha çok diken ve onları izleyen yavaş dalgadan oluşan paroksizma.

EEG Aktivasyonu:
Normal veya anormal EEG aktivitesini, özellikle de paroksizmal aktiviteyi artırmak veya ortaya çıkarmak için tasarlanmış herhangi bir uygulama.
Rutin EEG çekimlerinde en çok uygulanan aktivasyon yöntemleri göz açma ve kapama, aşırı soluma (hiperventilasyon), aralıklı ışık uyarımı (fotik stimülasyon) ve uykudur.

Reaktivite: ek tek ritimlerin veya EEGnin tümünün, duyusal uyarım veya diğer fizyolojik etkilerin ardından değişme eğilimi.

Aralıklı ışık uyarımı:
Oksipital sürüklenme: Yaklaşık 5-30 Hz arasındaki frekanslarda tekrarlayan ışık uyarımıyla başın arka bölgelerinde ortaya çıkarılan ritmik aktivite biçimindeki fizyolojik yanıt.
Fotomiyojenik yanıt: Aralıklı ışık uyarımıyla, başın ön bölgelerinde, kısa süreli, tekrarlayıcı kas dikenlerinin görünmesinden oluşan yanıt. Eşanlamlı: fotomiyoklonik yanıt (tercih edilmez).
Fotoparoksizmal yanıt: Aralıklı ışık uyarımıyla, kayıtta diken-ve-yavaş-dalga ve çok-dikenli-yavaş-dalgaların görünmesinden oluşan yanıt. Eşanlamlı: fotokonvülsif yanıt (tercih edilmez)

Normal EEG aktivitesi: Saçlı deriden kaydedilen EEG aktivitesi çeşitli dalgalardan oluşmaktadır. EEG trasesinde bu dalgaların frekans, amplitüd, morfoloji, reaktivite özellikleri ve topografik dağılımı incelenir.

EEG dalgaları frekansına göre 4 e ayrılır.
1.Beta dalgaları: 13 Hzin üstünde frekansı olan dalgalardır. Alfa dalgalarına göre daha küçük amplitüdlüdürler. Sağlıklı, uyanık bir yetişkinde fronto-santral saçlı deri bölgelerinden kaydedilirler ve normal zemin ritmini oluştururlar.
2.Alfa dalgaları: 8-13 Hz frekansında ritmik dalgalardır. Sağlıklı, uyanık bir yetişkinde kafanın parieto-oksipital bölgesinden kaydedilirler ve normal bir EEG trasesinde en karakteristik bulgudur. Bu dalgalar gözlerin açılmasıyla ve zihni faaliyetle bloke olurlar.
3.Teta dalgaları: 4-7 Hz frekansında dalgalardır.
4.Delta dalgaları: 4 Hz ve bunun altında frekansı olan dalgalardır. Teta ve delta dalgaları çocukluk çağında ve sağlıklı yetişkinin uyku trasesinde normal olarak saptanabilir. Uyanık bir yetişkinde çoğunlukla patolojiye işaret ederler.

Patolojik EEG dalgaları: Patolojik beyin dalgaları ya teta ve delta gibi yavaş dalgalardır veya paroksismal dalgalardır. Paroksismal dalgalar kesin olarak patolojiyi gösterirler. Bunlar:
1.Diken dalgalar (Spike):
2.Keskin dalgalar (Sharp)
3.Multipl diken dalgalar (Multiple spike)
4.Keskin dalga-dalga kompleksi (Sharp and wave) 

.